Władza rodzicielska niepełnoletniej matki

PYTANIE:

Mam 16 lat i zaszłam w ciąże. Słyszałam, że nie będę mogła decydować o swoim dziecku. Czy to prawda? Czy zamiast mnie o moim dziecku będą decydować moi rodzice? 

ODPOWIEDŹ: 

Władza rodzicielska, czyli ogół praw i obowiązków jakie posiadają rodzice wobec swoich dzieci przysługuje osobom o tzw. pełnej zdolności do czynności prawnej, czyli osobom pełnoletnim, które nie zostały ubezwłasnowolnione.

Więcej o znaczeniu pojęcia „władza rodzicielska”: Czym jest władza rodzicielska? - wpis na blogu poradni prawnej z dn. 10.12.2013

Oznacza, to że jako osoba niepełnoletnia nie będziesz posiadała władzy rodzicielskiej względem swojego dziecka.

Prawo przewiduje jednak możliwość zdobycia pełnej zdolności do czynności prawnej (a więc i możliwości sprawowania władzy rodzicielskiej) przez kobietę, która ukończyła 16 lat. Niepełnoletnia może uzyskać zezwolenie sądu na zawarcie małżeństwa z ważnych powodów, gdy będzie to zgodne z dobrem założonej rodzin. Uzyskanie zgody sądu oznacza nabycie prawnej pełnoletniości, czyli uzyskanie praw i obowiązków osoby osiemnastoletniej. Należy jednak pamiętać, że mężczyźni aby zawrzeć związek małżeński muszą mieć ukończone 18 lat, więc ślub małoletniej matki jest możliwy tylko z pełnoletnim mężczyzną.

Ponieważ władza rodzicielska przysługuje obojgu rodzicom, to w przypadku gdy tylko jeden z rodziców nie posiada pełnej zdolności do czynności prawnych,  będzie ona  przysługiwała drugiemu. Jeżeli rodzice dziecka są małżeństwem, to ojciec uzyskuje władzę rodzicielską automatycznie. W pozostałych przypadkach ojciec dziecka będzie musiał uznać dziecko. Aby doszło do uznania dziecka kobieta, która je urodziła będzie musiała wyrazić na to zgodę.

Jeżeli żadnemu z rodziców nie przysługuje władza rodzicielska (obydwoje są niepełnoletni lub matka jest niepełnoletnia, zaś ojcostwa nie ustalono prawnie), to Sąd z urzędu, a więc automatycznie bez potrzeby składnia wniosku, wyznacza dziecku opiekuna. Takim opiekunem prawnym najczęściej zostają rodzice małoletniej matki. Gdyby dziadkowie dziecka nie mogli lub nie chcieli zostać opiekunami, Sąd wyznaczy kuratora, który będzie reprezentował nowonarodzone dziecko.  Dziadkowie nie muszą jednak czekać na wiadomość o wszczęciu postępowania o ustanowieniu opiekuna dla dziecka. Mogą sami wystąpić z takim wnioskiem także przed narodzinami dziecka.

Opieka nad dzieckiem przez ich prawnych opiekunów jest sprawowana do momentu uzyskania przez matkę dziecka pełnoletniości.

Brak władzy rodzicielskiej nie oznacza jednak odebrania Ci możliwości uczestniczenia w wychowaniu potomstwa.  Art. 96§2 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego zezwala niepełnoletnim rodzicom na uczestniczenie w sprawowaniu bieżącej pieczy nad dzieckiem tzn. uczestniczenie w jego wychowywaniu, kierowanie nim, zapewnienie mu warunków bytowych oraz troskę o jego zdrowie i bezpieczeństwo.

Więcej o znaczeniu pojęcia „piecza nad dzieckiem”: Czym jest władza rodzicielska? - wpis na blogu poradni prawnej z dn. 10.12.2013

Oznacza to, że niepełnoletnie mamy mogą mieć faktyczny wpływ na wychowanie swojego dziecka. Dodatkowo, opiekuni prawni są zobowiązani informować rodziców biorących udział w wychowywaniu o ważniejszych decyzjach, jakie podejmują w sprawie dziecka. Warto zaznaczyć, że małoletnie matki jako osoby niepełnoletnie nie mogą składać ważnych z punktu widzenia prawa oświadczeń dotyczących ich dziecka. Wyjątek stanowią tu wnioski o przyznanie świadczeń z opieki społecznej, zasiłku rodzinnego czy becikowego. 

Słowniczek:
Pełna zdolność do czynności prawnych – zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności o skutkach prawnych. Posiadają ją osoby pełnoletnie.

Piecza nad dzieckiem – element władzy rodzicielskiej, który oznacza wychowanie dziecka, kierowanie nim oraz obowiązek zapewnienia mu bezpieczeństwa i odpowiednich warunków życia.

Ubezwłasnowolnienie – pozbawienie osoby zdolności do czynności prawnych. Może być częściowe  lub całkowite.

Uznanie ojcostwa – Oświadczenie ojca dziecka o tym, że dziecko pochodzi od niego. Aby uznanie ojcostwa było ważne matka dziecka musi potwierdzić, że mężczyzna składający oświadczenie jest ojcem jej dziecka.

Anna Michalska, 
Komitet Ochrony Praw Dziecka w Gdańsku