Czym jest rodzina w polskim prawie?

Każdy z nas intuicyjnie wie czym jest rodzina. Wiemy kto się do niej zalicza i jakie więzi łączą nas z jej członkami. Mimo to, w rozumieniu potocznym oraz naukach społecznych brak jest jednoznacznego określenia terminu „rodzina”. Również w prawie polskim pojęcie to nie zostało konkretnie określone.

Jedyną definicję prawną znajdujemy w ustawie o pomocy społecznej, według której rodziną są osoby spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące” (art. 6.). Warto wiedzieć, że nie jest to definicja ogólna, odnosząca się do całego systemu prawnego, a jedynie do sposobu organizacji i spełniania świadczeń z zakresu pomocy społecznej.

Czym istnieje ogólna definicja rodziny w polskim prawie?

Według najważniejszej regulacji dotyczącej prawa rodzinnego, tj. Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego rodziną jest związek małżeński kobiety i mężczyzny. Wymagane jest, aby małżeństwo zostało zawarte zgodnie z przepisami państwowymi. Oznacza to, że małżeństwo wyznaniowe, czyli sam ślub kościelny bez przekazania odpowiednich dokumentów Urzędowi Stanu Cywilnego, nie prowadzi do założenia rodziny w świetle prawa.

Rodzina, która powstaje w chwili formalnego zawarcia związku małżeńskiego może obejmować co najwyżej dwa pokolenia. Tak więc, oprócz małżonków obejmuje ona dzieci. Należy zaznaczyć, że nie musi się ona koniecznie składać z rodziców i ich dzieci.  Rodziną w świetle prawa będą także sami rodzice nieposiadający dzieci oraz tylko jeden rodzic i dzieci.

Dzieci są częścią rodziny do czasu wspólnego zamieszkiwania ze swoimi rodzicami. Wyjątkiem od tej zasady jest zawarcie małżeństwa przez dziecko. Z punktu widzenia prawa po założeniu własnej rodziny automatycznie wychodzi ono z rodziny założonej przez własnych rodziców, chociażby nadal mieszkało ze swoją matką i ojcem pod jednym dachem.

Pojęcie rodziny nie oznacza jednak konieczności występowania pokrewieństwa pomiędzy jej członkami, gdyż rodzinę w świetle prawa rodzinnego będą także rodziny zastępcze spokrewnione i niespokrewnione.

Czy konkubinat jest rodziną?

Konkubinat w polskim prawie nie jest rodziną. Związek osób, które nie zawarły formalnego małżeństwa jest traktowany jak rodzina jedynie wtedy, gdy osoby takie wychowują dzieci i tylko w przypadku zaistniałym w art. 91 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego.

Wymieniony artykuł zobowiązuje dziecko mieszkające z rodzicami do pomocy we wspólnym gospodarstwie domowym oraz do pokrywania kosztów swojego utrzymania jeżeli pracuje. Sytuacja ta dotyczy wszystkich dzieci pochodzących lub przysposobionych przez co najmniej jednego z dorosłych tworzących konkubinat.

Słowniczek:

Przysposobienie (adopcja) –  Jest to przyjęcie do swojej rodziny osoby obcej. Pomiędzy osobami powstaje relacja podobna do pokrewieństwa

Pokrewieństwo – pochodzenie od wspólnego przodka

Anna Michalska,

Komitet Ochrony Praw Dziecka w Gdańsku